Topraktan gelen ani aşırı gerilimlere karşı nasıl önlem alınır?
Son yıllarda endüstriyel tesislerde üretim aksaklıklarının 1.nedeni olarak toprak üzerinden gelen ani aşırı gerilim darbeleri ilk sırayı almaktadır. Yıldırım bu darbeler arasında ki en ciddi pozisyonu korusada şebeke ve çevre hatlarda meydana gelen endüklemelerden kaynaklı tesisler toprak hattı üzerinden ciddi darbeler almaktadır. Nanosaniye mertebesinde meydana gelen bu darbeler kıvılcım oluşumuna neden olup yangın risk oluşturduğu gibi genellikle hassas sistemlerin zarar görmesine neden olmaktadır. Tesis içlerinde makine kart arızaları, sürücü arızaları, PLC –Otomasyon sistemlerinin arızaya geçmesi, güneş enerji santrallerinde inverter arızaları en önde gelen sorunlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum sürdürülebilir üretimi engellediği gibi uzun süre üretimi durdurarak çok ciddi ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu yazımızda topraktan gelen ani aşırı gerilimlere karşı nasıl önlem almamız gerektiğini kısaca özetlemeye çalışacağız.
Topraklama bir tesis için hayati önem taşıyan hem cihaz hem de insan sağlığı için olmazsa olmaz temel kanunlardan biridir. Topraklamasında sorun olan tesislerin uzun süre ayakta kalabilmesi ;deşarj noktasının bulunamaması nedeniyle hata akımlarının sistemi engellediği gerçektir. Kaçak akım rölesi kullanımının da zorunlu olmasıyla Topraklama sistemi her tesiste mutlaka bulunmalıdır. Ancak bildiğimiz üzere bir tesis içerisinde birçok topraklama türü vardır. Temel Topraklaması, Koruma Topraklaması,İşletme Topraklaması, Fonksiyon Topraklaması, Gövde topraklaması, Yıldırımdan gibi. Burada toprak değerlerinden ziyade topraktan gelen darbelerden korunabilmek üzere birinci atılması gereken adım tüm bu topraklamaların eşpotansiyele alınması ve direnç eşitliğinin sağlanmasdır. Eşpotansiyel kavramı bir tesis için son derece önemlidir.Direnç farklılığı tesislerde farklı topraklama noktalarında akım geçişine izin vermekte ve ani aşırı gerilim darbeleri bu direnç farklılıları üzerinden tesisimizde istemediğimiz noktara yönelmektedir. Topraktan gelen darbelerden korunabilmek için burada yapılması gereken 1.konu Tesis içerisinde eşpotansiyel sağlamaktadır. Ülkemizde maalesef bazı batıl inançlar Elektrik Mühendisliği alanında da devam ediyor. Örnek verirsek yıldırımdan korunma topraklaması 20metre uzağa yapılmalıdır gibi.Bu tamamen bilimsellikten uzak bir kavramdır. Diyelim ki 20metre uzağa yaptık ve dış yıldırımlık sisteminde gele darbeye bu noktaya deşarj oldu ve yıldırımdan korunma topraklama değeriniz 5 ohmdeğerine sahip. Siz biraz öteye bina temel topraklaması ya da ana trafo işletme topraklaması yapmışsınız ve burada 1 ohm mertebesinde direnç değeriniz var. Yıldırım darbesi 2kmlik bir yarıçapa yayılmakta ve bu yayılımı direnç farklılığına göre gerçekleştirmektedir.
Eğer ki biz yıldırımdan korunma topraklamasını 5 ohm işletme topraklamasını da 1 ohm yapıp bırakırsak gelen darbe toprak üzerinden 1ohmluk noktaya fiziğin en temel kanunu gereğince yönelecektir. Sonuç olarak da çok güçlü bir darbe tek hat üzerinden panoya ulaştığında gerisinde bırakacağı olumsuz tabloyu tahmin bile edemezsiniz. Bu nedenle yıldırımdan korunma topraklamasını ana eşpotansiyel baraya harici topraklama ardından bağlamalıyız. Bu diğrer topraklamalar içinde geçerlidir. Amacımız tesis genelinde direnç eşitliğini yok etmektir.Topraktan gelen darbeleri engellemenin 1.adımı eşpotansiyel kavramıdır. Ancak 4' lü kural burada da geçerlidir.4 maddeyi birbirinden ayırmazsınız ;bir tesiste Eşpotansiyel sistem, Dış Yıldırımlık, AG Parafudr ve Topraklama mutlaka 4 lü olarak düşünülmelidir. Eşpotansiyele alınan bir sistemde mutlaka AG Parafudr bulunmalıdır. Tesis eşpotansiyele alınmadıysa toprak üzerinden panoya yönelen darbeyi sönümleme adına AG Parafudrun önemi daha da artmaktadır. AG Parafudr sistemi tesislere topraktan gelen darbeleri engellemek adına alınması gereken 2.önemli önlemdir. Ana pano, tali pano ve makine-cihaz önlerinde mutlaka AG Parafudr kullanmalıyız. Eğer kullanmazsak toprak üzerinden gelen başta Yıldırım darbesi tüm panolarda cihaz hasarlarından önce Yangın riskini oluşturur. 2.adımda da tüm kartları,cihazları,yarı iletken devre elemanları yakar geçer.
Yorum Bırakın